Mặc dù tỷ giá ngoại tệ đã khá ổn định trong 2 tháng qua nhưng những diễn biến mới về tình hình nhập siêu và dưới tác động từ các chính sách ngoại hối của NHNN thời gian gần đây, nhiều người đang lo ngại tỷ giá sẽ bị áp lực tăng vào cuối năm nay.
Theo Tổng cục Thống kê, xuất khẩu trong 5 tháng đầu năm nay của Việt Nam là 18,8% so với cùng kỳ năm ngoái, trong khi nhập khẩu trong 5 tháng đầu năm tăng 28,1%. Đây là lần đầu tiên trong 13 tháng, tăng trưởng nhập khẩu vượt tăng trưởng xuất khẩu.
Nhập siêu tháng 5 là 1,7 tỉ đô la Mỹ, mức cao nhất trong 17 tháng qua, và nhập siêu trong 5 tháng là 6,6 tỉ đô la Mỹ, chiếm 19% tổng kim ngạch xuất khẩu, cao hơn so với mức mục tiêu 16% đặt ra với Chính phủ. Xu hướng nhập siêu tăng qua các tháng đầu năm đã khiến nhiều chuyên gia e ngại sẽ tiếp tục gây ra việc thiếu hụt ngoại tệ thời gian tới.
Bên cạnh đó, dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) cũng đang có xu hướng giảm. Theo Bộ Kế hoạch - Đầu tư, trong tháng 5 tổng vốn FDI đăng ký đạt khoảng 322 triệu đô la Mỹ, giảm đến 80% so với tháng trước và là tháng có mức vốn đăng ký thấp nhất trong 4 tháng qua. Tính cả vốn tăng thêm của các doanh nghiệp FDI đang hoạt động thì vốn FDI mới trong tháng 5 chỉ đạt 664 triệu đô la Mỹ. Tính chung trong 5 tháng đầu năm nay, cả nước thỉ thu hút được gần 4,7 tỉ đô la Mỹ, chỉ bằng 23,5% kế hoạch của cả năm nay. Trong khi đó, dòng vốn đầu tư gián tiếp chưa thấy có dấu hiệu vào Việt Nam.
Cùng với các nhân tố trên, những chính sách về ngoại hối gần đây của Ngân hàng Nhà nước cũng làm dấy lên mối e ngại về áp lực lên tỷ giá vào cuối năm nay.
Trong sáu tháng đầu năm, doanh nghiệp xuất khẩu đã vay đô la Mỹ bán trên thị trường giao ngay làm cho nguồn cung ngoại tệ tăng, góp phần làm giá ngoại tệ giảm xuống. Trong khi đó nhập khẩu vẫn tăng đều, do vậy phần ngoại tệ để nhập khẩu được bù đắp bởi phần ngoại tệ các nhà xuất khẩu ứng trước để bán. Trong các tháng vừa qua, NHNN cũng đã mua 2 tỉ đô la Mỹ để tăng dự trữ ngoại hối theo công bố của Phó Thủ tướng Nguyễn Sinh Hùng, sẽ góp phần làm giảm lượng cung trên thị trường.
Mặc dù NHNN có yêu cầu các tập đoàn, tổng công ty nhà nước bán ngoại tệ cho ngân hàng, nhưng theo một chuyên gia, các tập đoàn này cũng vay nợ nước ngoài khá nhiều và vẫn phải trả nợ vay lẫn trả lãi bằng ngoại tệ. Do vậy, lượng ngoại tệ cung cấp bởi đối tượng này cũng không thể nhiều. Có thể các tập đoàn tổng công ty này có dương ngoại tệ (lượng bán nhiều hơn lượng cần mua) trong một thời điểm nào đó nhưng tính cả năm chưa chắc đã dương, chuyên gia này cho biết.
Việc Ngân hàng Nhà nước đưa ra các chính sách làm giãn khoảng cách giữa lãi suất tiền đồng và đô la Mỹ đã khiến các ngân hàng chú ý đến nghiệp vụ kinh doanh ngoại tệ dựa trên chênh lệch lãi suất.
Theo phó tổng giám đốc một ngân hàng, khi lãi suất tiền đồng lên cao người ta có khuynh hướng chuyển sang giữ tiền đồng. Như vậy, ngân hàng sẽ vay ngoại tệ với lãi suất 2% bán lấy tiền đồng gửi trên thị trường liên ngân hàng để hưởng lãi suất 18%/năm, quy đổi ra tức họ kiếm được 10 đồng/ngày trên 1 đô la. Nếu tỷ giá giao ngay không tăng 10 đồng trong ngày hôm đó thì ngân hàng sẽ có lợi. Việc thực hiện nghiệp vụ này là bình thường ở các ngân hàng nhưng điều này cũng góp phần làm tăng nguồn cung ngoại tệ trên thị trường thời gian qua khiến giá đô la giảm.
Do vậy, khả năng các ngân hàng sẽ khôi phục lại trạng thái trong thời gian tới, tức mua vào ngoại tệ để cân bằng trạng thái bán trước đó, như vậy cầu ngoại tệ trên thị trường sẽ tăng trong khi lượng cung có xu hướng giảm. Thời gian gần đây nghiệp vụ này cũng không còn hấp dẫn đối với các ngân hàng vì lãi suất tiền đồng qua đêm trên thị trường liên ngân hàng giảm xuống còn quanh mức 10%, chênh lệch chỉ còn 4 đồng/ngày, không còn hấp dẫn. Việc khôi phục trạng thái của các ngân hàng có thể là một trong những nguyên nhân khiến giá đô la Mỹ niêm yết ở ngân hàng tăng mạnh ngày16-6. Các ngân hàng đồng loạt niêm yết giá bán đô la Mỹ ở mức 20.700 đồng so với mức 20.595 đồng của ngày 15-6. Tình huống này có khả năng sẽ tiếp diễn trong những ngày tới.
Theo các chuyên gia, những yếu tố trên sẽ gây áp lực trên tỷ giá vào thời điểm cuối năm nay nhưng mức độ sẽ không gay gắt như những năm trước vì yếu tố đầu cơ đã bị loại bỏ trên thị trường do các chính sách của NHNN như hạn chế đối tượng vay ngoại tệ, xóa bỏ cho vay vàng, xóa bỏ thị trường ngoại tệ tự do, buộc các tập đoàn tổng công ty nhà nước kết hối, giảm trần lãi suất ngoại tệ...
Ngân hàng Standard Chartered Bank trong một báo cáo phát hành cuối tháng 5 cho rằng mặc dù thị trường ngoại hối ổn định trong thời gian gần đây, ngân hàng này vẫn dự báo sẽ có một đợt phá giá nhẹ vào quí 3 năm nay.