Bốn tháng đầu năm, xuất khẩu thủy sản cả nước đạt 1,05 tỷ USD mới đạt ¼ tổng kim ngạch xuất khẩu của cả năm 2009 (chỉ tiêu kế hoạch là 4,5 tỷ USD).
Các mặt hàng xuất được đạt cụ thể như sau: cá tra, cá basa đạt kim ngạch 265 triệu USD (với khối lượng 116.600 tấn, tăng 1,5% so với cùng kỳ năm trước); tôm đạt 234 triệu USD (27.800 tấn gồm cả tôm đông lạnh và tôm chế biến); cá ngừ đạt 28,4 triệu USD (8.870 tấn)…
Kết quả này cho thấy sự nỗ lực của các doanh nghiệp ngành thủy sản trong những tháng qua là rất lớn. Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), chưa bao giờ ngành thủy sản đối mặt với hàng loạt khó khăn như lúc này.
Ở trong nước, nguồn nguyên liệu thiếu trầm trọng khiến nhiều nhà máy lâm vào cảnh chạy cầm chừng, trong khi thị trường xuất khẩu thu hẹp do đầu ra ách tắc. Hiện thủy sản nước ta chỉ còn giữ được 122 thị trường, giảm 37 thị trường so với năm 2008.
Thêm nữa hàng rào kỹ thuật vẫn đang được nhiều nước nhập khẩu dựng lên ngày một dày, tiếp tục gây nhiều khó khăn cho các doanh nghiệp Việt Nam, Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP lo ngại thị trường Pháp, Tây Ban Nha, Na Uy, Italia, Hoa Kỳ… đã và đang “bôi bẩn” nhằm hạ uy tín sản phẩm cá tra, ba sa của ta để bảo vệ sản phẩm trong nước của họ.
Các chuyên gia dự báo vấn đề này sẽ còn gia tăng trong thời gian tới, do đó các doanh nghiệp và ngành chức năng cần phải đề cao cảnh giác và chuẩn bị mọi tình huống đối phó để tránh thiệt hại.
Việc phái thanh tra những nước nhập khẩu vào nước ta là thường xuyên, như mới đây có đoàn thanh tra của EU vào kiểm tra các nhà máy sản xuất thủy sản xuất sang EU nếu kết quả đợt kiểm tra này tốt thì chúng ta sẽ có thêm hàng chục doanh nghiệp được phép xuất khẩu thủy sản vào EU.
Vì vậy, việc nâng cao chất lượng sản phẩm, tuân thủ đầy đủ những quy định của nhà nhập khẩu EU thường xuyên liên tục của các doanh nghiệp thủy sản sẽ góp phần giữ vững và mở rộng thị trường xuất khẩu cho hàng thủy sản.
Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn trong vai trò là cơ quan quản lý nhà nước cũng tỏ rõ trách nhiệm trong việc hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện tốt việc nâng cao chất lượng tăng cường uy tín cho sản phẩm thủy sản Việt Nam, đó là sẽ tạo nhiều điều kiện thuận lợi nhất cho các doanh nghiệp đẩy mạnh sản xuất, gia tăng xuất khẩu.
Trước mắt, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn sẽ “tập dượt” cho các doanh nghiệp bằng cách kiểm tra thử ngẫu nhiên một cách gắt gao hơn cả đoàn thanh tra EU, nhằm giúp các doanh nghiệp nhìn lại chính mình để nhanh chóng khắc phục những nhược điểm còn tồn tại.
Giữ vững và mở rộng thị trường EU, cộng với sự mở cửa trở lại của thị trường Nga sẽ tạo đà để xuất khẩu thủy sản tăng tốc trong thời gian tới. Với những doanh nghiệp “ăn xổi ở thì”, bán hàng kém chất lượng gây mất uy tín chung cho ngành, tới đây, Bộ sẽ mạnh tay với vấn đề này.
Từ nay trở đi, tất cả các doanh nghiệp khi xuất khẩu thủy sản vào thị trường Nga phải thông qua Ban điều hành kiểm soát về giá cả, chủng loại, sản lượng, chất lượng… chứ không cho xuất tự ý như trước.
Các hợp đồng xuất khẩu quy về một mối, sản phẩm cá tra khi vào thị trường Nga cũng phải thực hiện theo quy trình khép kín từ “con giống, thả nuôi, chăm sóc, thu hoạch, chế biến, xuất khẩu” nhằm tránh nhiễm kháng sinh.
Bên cạnh vấn đề chất lượng và kiểm soát chặt sản phẩm xuất khẩu, sản phẩm thủy sản vấn đề cạnh tranh cũng rất gay gắt, các doanh nghiệp cũng cần hết sức lưu ý. Hiện nay vẫn còn nhiều sản phẩm thủy sản nước ta ngày càng mất thế cạnh tranh so với các nước trên thương trường quốc tế.
Cụ thể, tôm của ta thường bán thấp từ 0,1- 0,2 USD/kg so với Thái Lan, trong khi giá đầu vào cao hơn từ 15%-20%. Đây là cũng nguyên nhân góp phần làm khó cho XK thủy sản! Tuy nhiên cái khó này khắc phục được nếu các doanh nghiệp quan tâm và nỗ lực hơn trong nâng cao chất lượng đẩy mạnh, giảm bớt chi phí sản xuất…
Nước ta tuy có diện tích nuôi trồng khai thác thủy sản lớn, nhưng việc quy hoạch vẫn còn bất cập, do vậy Nhà nước nên có quy hoạch cụ thể vùng nuôi thủy sản tập trung quy mô lớn, có đầu tư thủy lợi hoàn chỉnh để tránh tình trạng nuôi tự phát thải nước tràn lan gây dịch bệnh.
Song song đó, cần có chính sách phát triển nguồn giống căn cơ, chất lượng; khuyến khích mở rộng diện tích bắp, khoai mì, đậu… để làm nguyên liệu chế biến thức ăn, hạn chế nhập khẩu nhằm giảm giá thành.
Các doanh nghiệp thủy sản khắc phục ngay những nhược điểm nên trên thì ngay trong năm 2009 xuất khẩu thủy sản sẽ đạt chỉ tiêu đề ra 4,5 tỷ USD và ¾ chặng đường còn lại sẽ bớt căng thẳng hội đủ sức mạnh đi về đích, tạo đà vượt qua mọi rào cản vững chân trên các thị trường quốc tế lớn.