Tăng thuế và mặt trái

 

Việt Nam được đánh giá là quốc gia có tiềm năng về khoáng sản với khoảng 60 loại, trong đó loại khoáng sản có trữ lượng lớn phải kể đến bauxit, titan, quặng sắt, đất hiếm… Đặc biệt, với đóng góp cho nguồn thu ngân sách ngày một tăng, ngành công nghiệp khai khoáng mở ra nhiều điểm kỳ vọng cho sự phát triển của nền kinh tế. Cụ thể,  nếu như thuế khai thác mỏ năm 2009 chỉ là 19.329 tỷ đồng, năm 2010 là 26.014 tỷ đồng thì đến năm 2012, thu thuế từ ngành này đã đạt đến con số gần gấp đôi: 41.313 tỷ đồng. Ngành khai khoáng cũng mang lại nhiều giá trị xuất khẩu khi mỗi năm mang lại cho nguồn thu từ xuất khẩu 8,5 tỷ USD, đồng thời tạo công ăn việc làm cho khoảng trên 500.000 lao động trên toàn quốc. 

 

Tuy nhiên, cùng với những điểm mạnh, ngành này cũng đang bộc lộ nhiều điểm bất cập, trong đó phải kể đến tình trạng khai thác khoáng sản trái phép diễn ra ở nhiều địa phương khiến cho đời sống sinh hoạt của người dân nơi có DN khai khoáng bị đảo lộn. Đặc biệt, môi trường sống ở những nơi có mỏ khoáng sản được khai thác cũng bị tận diệt do DN khai thác một cách bừa bãi, không đầu tư công nghệ khai thác…

 

Đáng nói là nguồn lợi tài nguyên khoáng sản đáng lẽ là của toàn xã hội, song do cơ chế kiểm tra, giám sát của cơ quan chức năng quá lỏng lẻo, thiếu chế tài nghiêm… đã và đang khiến một nhóm lợi ích được hưởng thụ nguồn lợi này.

 

 Để đưa hoạt động của các DN trong ngành khai khoáng vào khuôn khổ, một trong những giải pháp được đặt ra là cần phải tăng thuế tài nguyên buộc các DN khai khoáng phải chùn tay, là liều thuốc để ngăn chặn lượng khoáng sản xuất khẩu thô ra bên ngoài, chấm dứt được tình trạng chảy máu tài nguyên.

 

Tuy nhiên, khá nhiều ý kiến bày tỏ quan ngại rằng, giải pháp tăng thuế cũng sẽ tạo ra nhiều hệ lụy.

 

Theo ông Nguyễn Mạnh Quân, Vụ trưởng Vụ Công nghiệp nặng (Bộ Công thương), trong khi các DN vẫn đang ở tình trạng khát vốn thì việc tăng thuế sẽ là gáo nước lạnh khiến các DN chật vật hơn. Tuy nhiên, điều đáng quan ngại hơn ở đây là, thuế cao sẽ khiến các DN sẽ tìm cách trốn thuế, như vậy những nguy cơ về việc khai thác lậu, khai gian, hối lộ, xuất khẩu lậu, tham nhũng… lại có chiều hướng gia tăng. Không loại trừ cả trường hợp,  DN viện cớ thuế cao để không đóng thuế môi trường, không phân bổ lợi ích trở lại cho địa phương, người dân vùng có mỏ… Từ đó sẽ để lại những hệ lụy lớn cho môi trường và an sinh xã hội.

 

Cần xử lý hình sự

 

Đồng quan điểm công cụ thuế cần phải cân bằng, hài hòa giữa lợi ích DN và Nhà nước, bên cạnh đó, ông Nguyễn Linh Ngọc – Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường còn nhấn mạnh đến công cụ pháp lý để quản lý ngành khai khoáng. Theo ông Ngọc, một trong những điểm bất cập hiện nay trong quản lý công nghiệp khai khoáng đó là chế tài quá lỏng lẻo và chưa đủ mạnh. Đây là lý do khiến nạn khai thác khoáng sản trái phép một cách tràn lan, đặc biệt là thực trạng khai thác cát trái phép tại các địa phương cứ tồn tại hết nằm này qua năm khác.

 

Từ đó, Thứ trưởng Ngọc đặt vấn đề: "Khai thác tài nguyên bừa bãi, trái phép là hành vi ăn cắp tài nguyên. Tại sao hành vi ăn cắp trong xã hội thì bị xử lý hình sự trong khi hành vi ăn cắp tài nguyên lại không bị xử lý hình sự?”. Theo ông Ngọc, một trong những điều cần phải làm ngay là phải đưa hành vi khai thác trái phép khoáng sản vào xử lý hình sự, mới hy vọng đủ sức răn đe và chấm dứt thực trạng khai thác tài nguyên trái phép, bừa bãi tồn tại suốt thời gian qua.